سرویس جهان مشرق- در حالی که فقط ۱۰ روز از دیدار رئیس‌جمهور آمریکا با نخست‌وزیر کانادا می گذرد، مواضع ترامپ علیه توافق آب و هوایی پاریس، موافقت‌نامه اقتصادی نفتا و سازمان نظامی ناتو شرایطی را رقم زده که نه تنها وزیر خارجه کانادا صراحتاً از مقابله با سیاست‌های دانلد دفاع کرده، بلکه اوباما در سفر به آن کشور رسماً ترامپ را به دلیل رفتارهایی که سایه جنگ و انزوا را به آمریکا بر می‌گرداند، محکوم کرد.

اوباما در سخنرانی مونترآل ابتدا بدون اشاره مستقیم به ترامپ، از همه خواست تا مقابل افزایش شکاف درآمدی بایستند زیرا تمرکز ثروت در دست عده‌ای خاص موجب تقویت این گمان در میان مردم می‌شود که حکومت فقط به ثروتمندان خدمت می‌کند در نتیجه «بدبینی، دوقطبی، بی اعتمادی به ارگان‌های دولتی و به یکدیگر تشدید شده که این خود یکی از عوامل پناه‌بردن مردم به پوپولیسم می شود.»

او سپس به اقدام «دولت کنونی آمریکا» به خاطر خروج از توافق آب و هوایی پاریس انتقاد کرد و آن را «خروج موقتی» نامید که باید با تلاش  شرکت‌های آمریکایی و سازمانها در سراسر جهان جبران شود. این در واقع به نوعی درخواست از مردم ایالات متحده برای ایستادن برابر اقدامات ترامپ است.

رئیس‌جمهور پیشین آمریکا سپس اذعان کرد ایالات متحده در حال حرکت به سمت بی‌ثباتی اقتصادی است و به اشتباه سیاست سرجمع صفر (برد-باخت) را در تعامل با جهان پیش گرفته و مقدمه انزوای خود را فراهم می‌کند، امری که پیش از این بستر جنگ جهانی اول و دوم را فراهم کرده بود. این سیاست برد-باخت دقیقاً همان تعبیری است که همزمان وزیر خارجه کانادا به کار برده و دولت متبوع خود را ملزم به ایستادگی در برابر رویکرد منفعت‌طلبانه ترامپ دانسته است.

کریستیا فریلند وزیر خارجه کانادا که در پارلمان این کشور سخن می‌گفت، تأکید کرد اُتاوا ساکت نمی‌نشیند تا ترامپ به نظم جهانی پایان دهد. او نیز همچون آنگلا مرکل گفت کشورش باید به شرایطی برسد که بتواند امنیت و منافع تجاری خود را بدون وابستگی به ابرقدرت همسایه تأمین کند. در وقع هر قدم که واشینگتن از رهبری جهانی عقب بنشیند، کشورهای دیگر یک قدم جلو خواهند آمد تا در نظام چندقطبی که در حال شکل‌گیری است سهمی داشته باشند و به قول فریلند نقش «دولتِ وابسته» را برای واشینگتن بازی نکنند.

فریلند اضافه کرد: «این واقعیت که دوست و متحد ما نقش خود به عنوان رهبر جهانی را زیر سؤال می برد، به بقیه دولتها یادآور می‌شود که باید جریان مستقل خود را بر مبنای حاکمیت روشن خود دنبال کنند. برای کانادا این به معنای تجدید و در واقع تقویت نظام چندقطبی در جهان پس از جنگ سرد است.»

این سخنان نه تنها خرق عادتی نسبت به سیاست خارجی منفعل و تابع اُتاوا نسبت به واشینگتن به شمار می‌آید، بلکه نشان‌دهنده شکل‌گیری یک الگو و جریان آشکار میان رهبران جهان است. فریلند در جملاتی طعنه‌آمیز خطاب به تیم جدید کاخ سفید گفت: «به ما نگاه کنید و ببینید چگونه کانادایی‌ها با مردمانی از نژادها و باورهای مختلف در کنار هم و در صلح و سازگاری زندگی می‌کنند.».

او گفت مردم آمریکا گویی در انتخابات اخیر تمایلی به کنارگذاشتن نقش جهانی را ابراز کرده اند و سپس با تقلید کنایه آمیز از سخنان ترامپ در ریاض گفت: «تداوم نقش آمریکا به عنوان رهبر جهانی به نفع آمریکا و جهان آزاد است اما این تصمیمی است که آمریکاییان باید خود اتخاذ کنند.» (ترامپ به سران عرب گفته بود خاورمیانهِ بدون تروریسم دست‌یافتنی است اما این تصمیمی است که خود باید بگیرید نه آمریکا). وزیر خارجه کانادا رسماً از هفتاد سال پدرخواندگی واشینگتن برای بلوک غرب تشکر کرد.

این سخنان فریلند، پیش درآمدی بود بر دوره‌ای جدید از سیاست خارجی کانادا. یک روز بعد یعنی چهارشنبه دولت ترودو اعلام کرد برنامه ۶۲.۳ میلیارد دلاری برای تقویت توان نظامی خود را کلید زده است. همچنین با توجه به احتمال خروج ایالات متحده از اتحادیه اقتصادی نفتا، اُتاوا به دنبال شرکای تجاری جدید می‌گردد. افزایش بودجه نظامی در حالی که این کشور ورود مستقیم در عملیات علیه داعش را چند ماه پیش پایان داده است بدین معنا است که کانادا در یکی دو سال آینده باز هم وارد منازعات نظامی بین‌المللی می‌شود، اما نه در ائتلاف با ایالات متحده، تا از این طریق استقلال سیاست‌های خود را بیشتر نشان دهد.

وقتی ایالات متحده نقش رهبری جهانی را نداشته باشد، تداوم وابستگی به آن با محاسبه هزینه-فایده منطقی نیست. این تغییر کلیدی، محاسبات و تصمیم‌سازی رهبران جهان را تحت تأثیر قرار داده و ممکن است موجب تضعیف هرچه بیشتر جایگاه ترامپ در افکار عمومی ایالات متحده شود.

منابع

http://www.nbcnews.com/news/world/obama-canada-warns-against-isolationism-populist-alternatives-n769036

https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/06/canada-trump-leadership/529353

https://qz.com/1000686/canadian-foreign-affairs-minister-freeland-laid-out-her-countrys-response-to-trumps-america-first-policy-in-a-speech

https://www.thestar.com/opinion/editorials/2017/06/06/canada-is-right-to-push-back-against-trumps-isolationism-editorial.html